آیات
1 - آگاهانه سخن بگوئیم:
«لا تقف ما لیس لك به علم» اگر از آنچه به آن آگاهى ندارى پیروى نكن . اسراء، 36
1 - آگاهانه سخن بگوئیم:
«لا تقف ما لیس لك به علم» اگر از آنچه به آن آگاهى ندارى پیروى نكن . اسراء، 36
2 - نرم و ملایم سخن بگوئیم:
«فقولا له قولاً لیّناً لعله یتذكر او یخشى» طه، 44
اما به نرمى با او سخن بگویید شاید متذكّر شود یا از خدا بترسد .
«فقولا له قولاً لیّناً لعله یتذكر او یخشى» طه، 44
اما به نرمى با او سخن بگویید شاید متذكّر شود یا از خدا بترسد .
3 - گفتار خود را با عمل همراه كنیم:
«لم تقولون ما لا تفعلون» چرا سخنى میگویید كه عمل نمیكنید . صفّ 3
«لم تقولون ما لا تفعلون» چرا سخنى میگویید كه عمل نمیكنید . صفّ 3
4 - منصفانه سخن بگوئیم:
«و اذا قلتم فاعدلوا» و هنگامى كه سخنى میگویید عدالت را رعایت نمایید . انعام، 152
«و اذا قلتم فاعدلوا» و هنگامى كه سخنى میگویید عدالت را رعایت نمایید . انعام، 152
5 - بر طبق حق سخن بگوئیم:
«قولوا قولاً سدیداً» همیشه به حق و صواب سخن بگویید . احزاب، 70
«قولوا قولاً سدیداً» همیشه به حق و صواب سخن بگویید . احزاب، 70
6 - با نرمى سخن بگوئیم:
«فقل لهم قولاً میسوراً» با گفتار نرم و آمیخته با لطف با آنها سخن بگویید . اسراء، 28
«فقل لهم قولاً میسوراً» با گفتار نرم و آمیخته با لطف با آنها سخن بگویید . اسراء، 28
7 - بلیغ سخن بگوئیم:
«و قل لهم فى انفسهم قولاً بلیغاً» نساء، 63
و با بیانى رسا نتایج اعمالشان را به آنها گوشزد نما .
«و قل لهم فى انفسهم قولاً بلیغاً» نساء، 63
و با بیانى رسا نتایج اعمالشان را به آنها گوشزد نما .
8 - فصیح سخن بگوئیم:
«و اخى هرون هو افصح منّى لساناً فارسله معى» قصص، 34
برادرم هارون زبانش از من فصیحتر است او را همراه من بفرست تا یاور من باشد .
«و اخى هرون هو افصح منّى لساناً فارسله معى» قصص، 34
برادرم هارون زبانش از من فصیحتر است او را همراه من بفرست تا یاور من باشد .
9 - به طرز نیكو سخن بگوئیم:
«قولو للناس حسناً» و به مردم نیك بگویید . بقره، 83
«قولو للناس حسناً» و به مردم نیك بگویید . بقره، 83
10 - بطرز نیكوتر سخن بگوئیم:
«قل لعبادى یقولوا التى هى احسن» به بندگانم بگو سخنى بگویند كه بهترین باشد . اسراء، 53
«قل لعبادى یقولوا التى هى احسن» به بندگانم بگو سخنى بگویند كه بهترین باشد . اسراء، 53
11 - بطرز شایسته سخن بگوئیم:
«و قولوا لهم قولاً معروفاً» و با آنها به طور شایسته سخن بگویید . نساء، 8
«و قولوا لهم قولاً معروفاً» و با آنها به طور شایسته سخن بگویید . نساء، 8
12 - كریمانه سخن بگوئیم:
«و قل لهما قولاً كریماً» گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو . اسراء، 23
«و قل لهما قولاً كریماً» گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو . اسراء، 23
13 - پاكیزه سخن بگوئیم:
«و هدوا الى الطیّب من القول» حج، 24
و به سوى سخنان پاكیزه هدایت مىشوند .
«و هدوا الى الطیّب من القول» حج، 24
و به سوى سخنان پاكیزه هدایت مىشوند .
14 - سعى كنیم در سخنان خود مردم را به سوى خداوند دعوت كنیم:
«و من احسن قولاً ممن دعا الى اللَّه و عمل صالحاً» فصّلت، 33
چه كسى خوش گفتارتر است از آن كسى كه دعوت به سوى خدا میكند .
روایات
1 - اثر كم سخن گفتن
قال على علیه السلام «ان احببت سلامة نفسك و ستر معایبك فاقلل كلامك و اكثر صمتك یتوفّر فكرك و یستنیر قلبك».
اگر سلامت جان و پوشاندن عیبهاى خود را دوست دارى كم سخن بگو و زیاد سكوت كن فكر تو زیاد و قلب تو نورانى مىشود . (غرر الحكم / 3725)
«و من احسن قولاً ممن دعا الى اللَّه و عمل صالحاً» فصّلت، 33
چه كسى خوش گفتارتر است از آن كسى كه دعوت به سوى خدا میكند .
روایات
1 - اثر كم سخن گفتن
قال على علیه السلام «ان احببت سلامة نفسك و ستر معایبك فاقلل كلامك و اكثر صمتك یتوفّر فكرك و یستنیر قلبك».
اگر سلامت جان و پوشاندن عیبهاى خود را دوست دارى كم سخن بگو و زیاد سكوت كن فكر تو زیاد و قلب تو نورانى مىشود . (غرر الحكم / 3725)
2 - اثر زیاد سخن گفتن
قال على علیه السلام «من كثر كلامه كثر خطاؤه و من كثر خطاؤه قلّ حیاؤه و من قلّ حیاؤه قلّ ورعه و من قلّ ورعه مات قلبه و من مات قلبه دخل النار».
كسى كه سخن او زیاد شود گناه او زیاد مىشود و كسى كه گناهش زیاد شد حیاء او كم و در نتیجه ورع او كم و كسى كه ورع او اندك شد قلبش میمیرد و در نتیجه وارد بهشت نمیشود . (بحار / 71 / 286)
قال على علیه السلام «من كثر كلامه كثر خطاؤه و من كثر خطاؤه قلّ حیاؤه و من قلّ حیاؤه قلّ ورعه و من قلّ ورعه مات قلبه و من مات قلبه دخل النار».
كسى كه سخن او زیاد شود گناه او زیاد مىشود و كسى كه گناهش زیاد شد حیاء او كم و در نتیجه ورع او كم و كسى كه ورع او اندك شد قلبش میمیرد و در نتیجه وارد بهشت نمیشود . (بحار / 71 / 286)
3 - بهترین سخن
الف - سخن راست؛ قال على علیه السلام : «خیرالكلام الصدق».
بهترین سخن راستگویى است . (غرر/ 499)
ب - همراه با عمل؛ «خیر المقال ما صدّقه الفعال».
بهترین گفتار آن چیزى است كه عمل آن را تصدیق كند . (سفینة البحار / 7 / 383)
ج - ملال آور نباشد؛ قال على علیه السلام : «خیر الكلام ما لا یملّ و لا یقلّ».
بهترین كلام آن است كه خستگى آور و كم نباشد . (غرر الحكم / 4969)
د - منظم و همه فهم؛ قال على علیه السلام : «احسن الكلام مازانه حسن النظام و فهمه الخاص و العامّ».
بهترین سخن آن است كه مزیّن به نظم باشد و همه مردم بفهمند . (غرر الحكم / 3304)
ه - متقن و استوار؛ قال على علیه السلام : «احسن القول السداد».
بهترین سخن استوارترین آن است . (غرر الحكم / 2865)
الف - سخن راست؛ قال على علیه السلام : «خیرالكلام الصدق».
بهترین سخن راستگویى است . (غرر/ 499)
ب - همراه با عمل؛ «خیر المقال ما صدّقه الفعال».
بهترین گفتار آن چیزى است كه عمل آن را تصدیق كند . (سفینة البحار / 7 / 383)
ج - ملال آور نباشد؛ قال على علیه السلام : «خیر الكلام ما لا یملّ و لا یقلّ».
بهترین كلام آن است كه خستگى آور و كم نباشد . (غرر الحكم / 4969)
د - منظم و همه فهم؛ قال على علیه السلام : «احسن الكلام مازانه حسن النظام و فهمه الخاص و العامّ».
بهترین سخن آن است كه مزیّن به نظم باشد و همه مردم بفهمند . (غرر الحكم / 3304)
ه - متقن و استوار؛ قال على علیه السلام : «احسن القول السداد».
بهترین سخن استوارترین آن است . (غرر الحكم / 2865)
4 - آداب سخن گفتن
الف - پاكیزه باشد؛ قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم : «ثلاث من ابواب البر: سخاء النفس و طیب الكلام و الصبر على الاذى».
سه چیز از درهاى نیكى است، سخاوت داشتن، خوش سخن بودن و تحمّل بر اذیتها . (محاسن / 1 / 66)
ب - زیبا باشد؛ قال على علیه السلام : «اجملوا فى الخطاب تسمعواجمیل الجواب».
زیبا سخن بگویید تا پاسخ زیبا بشنوید . (غررالحكم/2568)
ج - خریدار داشته باشد؛ قال على علیه السلام : «لا تتكلّمن اذا لم تجد للكلام موقعاً».
هرگاه محلى براى سخن نمی یابى سخن مگو . (غررالحكم / 10274)
د - نرم و ملایم باشد؛ قال على علیه السلام : «عوّد لسانك لین الكلام و بذل السلام یكثر محبّوك و یقلّ مبغوضك».
زبان خود را به نرم سخن گفتن و بخشش در سلام كردن عادت بده كه دوستانت زیاد و دشمنانت كم مىشوند . (غرر الحكم / 6231)
ه - از روى علم و آگاهى باشد؛ قال على علیه السلام : «لا تقل بما لا تعلم فتتّهم باخبارك بما تعلم».
آنچه را كه نمىدانى نگو، پس به خبرهایى كه مىدانى متهم شوى (و از تو نپذیرند).
(غرر الحكم / 10426)
و - بىفایده نباشد؛ قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم : «من حسن اسلام المرء تركه الكلام فیما لا یعنیه».
از نیكویى اسلام انسان آن است كه سخن بى فایده را ترك كند . (بحار / 28 / 136)
ز - مستهجن نباشد؛ قال على علیه السلام : «ایاك و مستهجن الكلام فانه یوغر القلوب».
بپرهیزید از زشت سخن گفتن كه مایه كینه دلها مىشود . (غرر الحكم / 2675)
ح - پاسخ آن انسان را ناراحت ننماید؛ قال على علیه السلام علیهم السلام «لا تقولنّ ما یسئوك جوابه».
سخنى نگو كه پاسخ آن تو را ناراحت كند . (غرر الحكم / 10155)
الف - پاكیزه باشد؛ قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم : «ثلاث من ابواب البر: سخاء النفس و طیب الكلام و الصبر على الاذى».
سه چیز از درهاى نیكى است، سخاوت داشتن، خوش سخن بودن و تحمّل بر اذیتها . (محاسن / 1 / 66)
ب - زیبا باشد؛ قال على علیه السلام : «اجملوا فى الخطاب تسمعواجمیل الجواب».
زیبا سخن بگویید تا پاسخ زیبا بشنوید . (غررالحكم/2568)
ج - خریدار داشته باشد؛ قال على علیه السلام : «لا تتكلّمن اذا لم تجد للكلام موقعاً».
هرگاه محلى براى سخن نمی یابى سخن مگو . (غررالحكم / 10274)
د - نرم و ملایم باشد؛ قال على علیه السلام : «عوّد لسانك لین الكلام و بذل السلام یكثر محبّوك و یقلّ مبغوضك».
زبان خود را به نرم سخن گفتن و بخشش در سلام كردن عادت بده كه دوستانت زیاد و دشمنانت كم مىشوند . (غرر الحكم / 6231)
ه - از روى علم و آگاهى باشد؛ قال على علیه السلام : «لا تقل بما لا تعلم فتتّهم باخبارك بما تعلم».
آنچه را كه نمىدانى نگو، پس به خبرهایى كه مىدانى متهم شوى (و از تو نپذیرند).
(غرر الحكم / 10426)
و - بىفایده نباشد؛ قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم : «من حسن اسلام المرء تركه الكلام فیما لا یعنیه».
از نیكویى اسلام انسان آن است كه سخن بى فایده را ترك كند . (بحار / 28 / 136)
ز - مستهجن نباشد؛ قال على علیه السلام : «ایاك و مستهجن الكلام فانه یوغر القلوب».
بپرهیزید از زشت سخن گفتن كه مایه كینه دلها مىشود . (غرر الحكم / 2675)
ح - پاسخ آن انسان را ناراحت ننماید؛ قال على علیه السلام علیهم السلام «لا تقولنّ ما یسئوك جوابه».
سخنى نگو كه پاسخ آن تو را ناراحت كند . (غرر الحكم / 10155)
5 - آثار سخن بى مورد
الف - از بین رفتن نعمت ؛ قال على علیه السلام : «ربّ كلمة سلبت نعمة»
چه بسا سخنى كه نعمتى را از بین ببرد. (غرر/ حدیث 5282)
ب - جنگ افروزى ؛ قال على علیه السلام : «ربّ حرب جنیت من لفظة»
چه بسا برپا شدن جنگى كه از سخنى چیده مىشود. (غرر/ حدیث 5282)
ج - زندان رفتن ؛ قال على علیه السلام : «احبس لسانك قبل ان یطیل حبسك»
زبان خود را حبس كن پیش از آنكه حبس و زندان تو طولانى شود. (غرر/ حدیث 2437)
اشاره
الف - پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: هنگامى كه موسى بن عمران علیه السلام با خضرعلیه السلام ملاقات كرد موسى علیه السلام به وى گفت: مرا موعظه كن. خضر گفت: اى كسى كه جویاى دانشى! بدان كه گوینده كمتر از شنونده خسته مىشود، پس هیچگاه اهل مجلس خود را خسته مكن. (بحار / 1 / 226)
ب - عمار یاسر گوید: پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله وسلم به ما دستور داد تا این كه سخنرانىها را كوتاه قرار دهیم؛ «امرنا رسول اللَّه باقصار الخطب». (سنن ابى داود / 1106)
برگرفته از پایگاه استاد قرائتی
http://www.gharaati.ir/show.php?page=books&book=45&pages=78
