قاسم سلیمانی (۱۳۳۵-۱۳۹۸ش) فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایران که به همراه ابومهدی المهندس، معاون حشد الشعبی عراق در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش به‌دست نیروهای امریکایی در بغداد به شهادت رسید.
وی در جنگ ایران و عراق فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله کرمان و از فرماندهان عملیات‌های والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود. سلیمانی در سال ۱۳۷۶ش از سوی سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی نیروی قدس سپاه منصوب شد که بخش برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران است. پس از ظهور داعش در عراق و سوریه، سلیمانی به عنوان فرمانده سپاه قدس با حضور در این مناطق و سازماندهی نیروهای مردمی، به مبارزه با داعش پرداخت.
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۹۸ش و پس از شهادتش به درجه نظامی سپهبدی رسید.
زندگی‌نامه
قاسم سلیمانی فرزند حسن در ۲۰ اسفند ۱۳۳۵ش در روستای قنات ملک از توابع شهرستان رابُر کرمان در ایل عشایر سلیمانی به دنیا آمد. وی در ۱۸ سالگی به استخدام اداره آب کرمان درآمد.[۱] به گفته برادرش، او یکی از گردانندگان اصلی راهپیمایی‌ها و اعتصابات کرمان در زمان انقلاب اسلامی بود.[۲]
دوران جنگ ایران و عراق
قاسم سلیمانی پس از انقلاب اسلامی ایران، در سال ۱۳۵۹ش عضو سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی شد و با شروع جنگ ایران و عراق چند گردان را در کرمان آموزش داد و به جبهه‌ها فرستاد.[۳] وی در دوره‌ای فرماندهی سپاه آذربایجان غربی را بر عهده داشت.[۴] سلیمانی در سال ۱۳۶۰ش با حکم محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله در کرمان شد.[۵] وی در جنگ عراق علیه ایران، از فرماندهان عملیات‌های والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود.[۶] عملیات کربلای پنج از مهمترین عملیات‌های ایران در دوران جنگ دانسته شده که تضعیف موقعیت سیاسی و نظامی ارتش عراق و تثبیت اوضاع به سود قوای نظامی ایران از نتایج آن ارزیابی شده است.[۷]
سلیمانی پس از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ش هم‌چنان فرماندهی لشکر ۴۱ ثارالله را بر عهده داشت و با توجه به این که ماموریت این لشکر در استان سیستان و بلوچستان ایران نیز بود، به مقابله با اشراری پرداخت که از مرزهای شرقی ایران هدایت می‌شدند.[۸] سلیمانی تا قبل از انتصاب به فرماندهی سپاه قدس، با باندهای قاچاق مواد مخدر در مرزهای ایران و افغانستان می‌جنگید.[۸]
فرماندهی سپاه قدس
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶ش از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی سپاه قدس منصوب شد.[۹]سپاه قدس به عنوان شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۷ یعنی در خاتمه جنگ عراق با ایران سازمان یافت و سلیمانی پس از احمد وحیدی دومین فرمانده سپاه قدس ایران شد.[۱۰] بر اساس گزارش نقل شده از مرکز ویژه اطلاعات اسرائیل، قاسم سلیمانی نقش کلیدی در تقویت نفوذ ایران در خاورمیانه به ویژه در ناآرامی‌های منطقه‌ای معروف به بیداری اسلامی (بهار عربی) ایفا کرده است.[۱۱] همچنین در گزارش مذکور آمده است که ایران به کمک راهبردهای قاسم سلیمانی نفوذش را در عراق، سوریه و حمایت از حوثی‌های یمن بیشتر کرده است.[۱۱]
بخشی از پاسخ رهبر جمهوری اسلامی ایران به نامه قاسم سلیمانی درباره پایان سیطره داعش:
شما با متلاشی ساختن تودۀ سرطانی و مهلک داعش، نه‌فقط به کشورهای منطقه و به جهان اسلام بلکه به همۀ ملت‌ها و به بشریت خدمتی بزرگ کردید.[۱۲]
حضور در عراق، سوریه و مبارزه با داعش
قاسم سلیمانی از فرماندهان مبارزه علیه داعش در عراق [۱۳] و سوریه بود.[۱۴] داعش گروهی تکفیری بود که پس از سقوط صدام در عراق و خلأ قدرت در این منطقه پدید آمد.[۱۵] ایران برای حفظ امنیت و کنترل منطقه، مبارزه با این گروه را آغاز کرد. به نقل از خبرگزاری ایسنا، در سال ۲۰۱۱م نیروهای تحت فرمان سلیمانی معروف به مدافعان حرم، از جمله لشکر فاطمیون و تیپ زینبیون، جهت مبارزه با داعش و نیروهای شورشی راهی سوریه شدند.[۱۶][۱۷] در سال ۲۰۱۴ شهر موصل به تصرف داعش درآمد و بغداد، پایتخت عراق نیز تا مرز سقوط پیش رفت. در این حال قاسم سلیمانی با سازماندهی بخشی از نیروهای حشد الشعبی نقش مؤثری در اخراج داعش از عراق داشت. حیدر العبادی نخست‌وزیر وقت عراق، از قاسم سلیمانی به عنوان یکی از اصلی‌ترین متحدان عراق در مبارزه با داعش نام برده است.[۱۸][۱۹]
قاسم سلیمانی در نامه‌ای خطاب به سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران که ۳۰ آبان ۱۳۹۶ش در رسانه‌های ایران منتشر شد، پایان سیطره داعش را اعلام کرد و از برافراشته شدن پرچم سوریه در البوکمال از شهرهای سوریه در نزدیکی مرز عراق خبر داد.[۲۰]
روزنامه اسرائیلی هاآرتص، سلیمانی را متهم به حضور در عملیات موشکی علیه اسرائیل و اقدام علیه یهودیان دنیا کرده است.[۲۱]
مدارج نظامی
حاج قاسم سلیمانی در بهمن ۱۳۸۹ش از سوی آیت الله خامنه‌ای، فرمانده کل قوای نظامی ایران، درجه سرلشکری را دریافت کرد.[۲۲]
همچنین آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در ۱۹ اسفند ۱۳۹۷ش نشان ذوالفقار را به وی اهدا کرد.[۲۳] طبق آئین‌نامه اهدای نشان‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران، این نشان به آن دسته از فرماندهان عالی‌رتبه و رؤسای ستادهای عالی‌رتبه در نیروهای مسلح اهدا می‌شود که تدابیر آنها در طرح‌ریزی و هدایت عملیات‌های رزمی موجب حصول نتایج مطلوب شده باشد.[۲۴] پس از انقلاب ایران در ۱۳۵۷ش، سلیمانی نخستین کسی است که نشان ذوالفقار را دریافت کرد.[۲۵]
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۹۸ش و پس از شهادتش به درجه نظامی سپهبدی رسید.
موقعیت جهانی
در سال ۲۰۱۹م نشریه آمریکایی فارین پالیسی، نام قاسم سلیمانی را در فهرست ۱۰۰ اندیشمند برتر دنیا در بخش دفاع و امنیت ثبت کرده است.[۲۶]
شهادت
قاسم سلیمانی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش در حمله نیروهای امریکایی به خودروی حامل وی در بغداد به همراه چند تن دیگر از جمله ابومهدی المهندس معاون حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق) به شهادت رسید.[۲۷]
واکنش‌ها
شهادت سلیمانی، اعتراضاتی را در کشورهای مختلف جهان در پی داشت و مراسم‌هایی در بزرگداشت او در شهرهای مختلف ایران و دیگر کشورهای جهان برگزار شد. همچنین شخصیت‌های سیاسی و مذهبی ایران و دیگر کشورها به شهادت وی واکنش نشان دادند. سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در پیامی او را چهره بین‌المللی مقاومت خواند و به مناسبت شهادتش سه روز در ایران عزای عمومی اعلام کرد.[۲۸] دیگر شخصیت‌های سیاسی و مذهبی از جمله رؤسای قوای سه‌گانه ایران و مراجع تقلید ایران و عراق در پیام‌های جداگانه شجاعت، اخلاص و فداکاری او را ستودند.[۲۹]
آیت‌الله خامنه‌ای:
«در مقابل آنچه که او سرمنشأ آن شد و برای کشور و بلکه برای منطقه به وجود آورد در مقابل او من تعظیم می‌کنم».[۳۰]
سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان، سید عبدالملک بدرالدین الحوثی رهبر انصارالله یمن و رؤسای جمهور سوریه، لبنان، عراق و ترکیه از شخصیت‌های سیاسی غیرایرانی بودند که شهادت سلیمانی را محکوم کردند. همچنین بسیاری از وزیران خارجه کشورهای مختلف با ایران ابراز همدردی نموده و اقدام آمریکا را محکوم کردند. همچنین اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه سازمان ملل، ترور هدفمند قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس را غیرقانونی و نقض قوانین حقوق بین‌الملل دانست.[۳۱] یرواند آبراهامیان، تاریخ‌نگار امریکایی نیز تأکید کرد که ایرانیان پیش از این امریکا را دولتی توطئه‌گر می‌دانستند، از این پس دولت مذکور را دولتی تروریست هم خواهند دانست.[۳۲] مایکل مور، فیلمساز امریکایی به اقدام دولت امریکا اعتراض کرد و دولت امریکا را تلویحاً جنگ‌طلب خواند.[۳۳]
پیامدها
برخی از پیامدهای شهادت قاسم سلیمانی عبارتند از:
- تصویب طرح اخراج آمریکایی‌ها از عراق: پس از شهادت قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، برخی از گروه‌های سیاسی عراق و شماری از مردم این کشور خواستار اخراج نیروهای امریکایی از عراق شدند. پارلمان عراق در جلسه‌ای اضطراری که در ۱۵ دی ۱۳۹۸ش برگزار شد طرحی را در رابطه با خروج نیروهای امریکایی از عراق تصویب کرد.[۳۴] هر چند موضوع اخراج نیروهای امریکایی از عراق، پیشتر در پی حملات آمریکا به مواضع حشد الشعبی مطرح شده بود و سید کاظم حائری از مراجع تقلید نیز ماندن نیروهای آمریکایی را در عراق حرام اعلام کرده بود.[۳۵]
- حمله موشکی ایران به پایگاه هوایی عین‌الاسد: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۱۸ دی ۱۳۹۸ش در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی، پایگاه هوایی عین الاسد را که پایگاه نظامیان آمریکایی در عراق بود، مورد حمله موشکی قرار داد.[۳۶]
- نامگذاری روز ۱۳ دی به عنوان روز جهانی مقاومت در تقویم جمهوری اسلامی ایران[۳۷]
تشییع
مراسم تشییع قاسم سلیمانی به همراه ابومهدی المهندس و دیگر همراهانشان در ۱۴ دی ۱۳۹۸ش با حضور شخصیت‌های سیاسی و مذهبی و عموم مردم عراق در شهرهای بغداد، کربلا و نجف برگزار شد.[۳۸] در کربلا سید احمد الصافی تولیت حرم حضرت عباس[۳۹] و در نجف شیخ بشیر نجفی بر پیکر آنان نماز گزارد.[۴۰] سپس پیکرهای شهدای ایرانی و ابومهدی المهندس به ایران منتقل شده و در ۱۵ دی در اهواز و مشهد و در ۱۶ دی در تهران و قم تشییع شدند. پیکر قاسم سلیمانی ۱۷ دی در کرمان تشییع و در ۱۸ دی ۱۳۹۸ در این شهر دفن شد.[۴۱]
سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران ۱۶ دی ۱۳۹۸ در تهران بر پیکر قاسم سلیمانی و دیگر همراهانش از جمله ابومهدی المهندس نماز گزارد.[۴۲] پایگاه خبری روسی روسیا الیوم، تشییع جنازه وی را پس از تشییع جنازه امام خمینی بزرگترین تشییع جنازه تاریخ برشمرد.[۴۳] در کرمان بر اثر ازدحام جمعیت در مراسم تشییع پیکر سلیمانی، تعدادی کشته و مصدوم شدند.[۴۴] به گفته سخنگوی سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی حدود ۲۵ میلیون نفر در تشییع سلیمانی شرکت کردند.[۴۵]
مراسم چهلمین روز شهادت سلیمانی در شهرهای مختلف ایران و برخی دیگر از کشورها برگزار شد. در تهران این مراسم در ۲۴ بهمن ۱۳۹۸ در مصلای امام خمینی برگزار شد. اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس در این مراسم وصیت‌نامه قاسم سلیمانی را قرائت کرد.[۴۶] پیروی و حمایت از ولی فقیه، توجه به فرزندان شهیدان و احترام به نیروهای مسلح ایران از جمله وصیت‌های وی است.[۴۷]
تک‌نگاری‌ها
- کتاب «حاج قاسم: جستاری در خاطرات حاج قاسم سلیمانی»، کتابی ۱۶۷ صفحه‌ای که در آن برخی از خاطرات و سخنرانی‌های قاسم سلیمانی در دوران جنگ ایران و عراق گردآوری شده است. این کتاب توسط انتشارات «یا زهرا(س)» در سال ۱۳۹۴ش منتشر شده است.[۴۸] کتاب مذکور به زبان عربی ترجمه و توسط جمعیت المعارف در لبنان منتشر شده است.[۴۹]
- کتاب ذوالفقار: خاطراتی شفاهی از قاسم سلیمانی درباره همرزمانش از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۳ش است. این کتاب خاطراتی از دوران جنگ عراق علیه ایران و نیز مبارزه با داعش در سوریه و عراق را دربردارد.
- کتاب «سربازان سردار» تألیف «مرتضی کرامتی» نیز به قاسم سلیمانی و شهدای مدافع حرم می‌پردازد. این کتاب را «آیکوت پازار باشی» ترجمه و انتشارات فِتا (feta) ترکیه به زبان ترکی استانبولی منتشر کرده است. در پشت جلد این کتاب ۲۰۸ صفحه ای آمده است: شهید سرباز حاج قاسم سلیمانی کسی بود که تمام عمر باعزت خود را به عنوان یک سرباز وقف انسانیت کرد و در برابر آن به پاداش شهادت رسید.[۵۰]
- کتاب سلوک در مکتب سلیمانی، نوشته محمدجواد رودگر از سوی مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ٢٦٤ صفحه با قطع رقعی برای اولین بار در سال ١٣٩٩ش منتشر شد. در این اثر، اصول و روش عرفان اجتماعی قاسم سلیمانی تبیین شده است. [۵۱]
منابع
- Soufan، Ali، «Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy»، The Combating Terrorism Center، NOVEMBER 2018، VOLUME 11، ISSUE 10، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷.
- «Who Is Qasem Soleimani, the Head of Iran's Quds Force That Attacked Israel»، در سایت روزنامه هائارتز، تاریخ درج مطلب: ۱۳ می۲۰۱۸، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷.
- «اعترافات مامور سابق FBI درباره سردار سلیمانی»، در خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ آبان ۱۳۹۷، ۱۱ بهمن ۱۳۹۷.
- «انتشار ترجمه عربی کتاب «حاج قاسم» در لبنان»، در سایت خبری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۰۷ اسفند ۱۳۹۶، تاریخ بازدید: ۱۴ بهمن ۱۳۹۷.
- «انتشار «سربازان سردار» به زبان ترکی استانبولی»، در خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 15 فروردین ١٣٩٩، تاریخ بازدید: 15 خرداد ١٣٩٩.
- «بخش‌های خواندنی کتاب «حاج قاسم»، در خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۳ آذر ۱۳۹۴، تاریخ بازدید: ۱۴ بهمن ۱۳۹۷.
- «تصاویری از سردار سلیمانی در نبرد با داعش»، در پایگاه خبری آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۰۱ آذر ۱۳۹۶، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۳۹۷.
- «پاسخ رهبر انقلاب به نامه سرلشکر قاسم سلیمانی درباره پایان سیطره داعش»، در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۳۹۶، ۱۴ بهمن ۱۳۹۷.
- «حقایقی ناشنیده از حضور سردار قاسم سلیمانی در عراق»، در خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۷ آذر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۳۹۷.
- «روایت جالب سردار سلیمانی از امدادهای الهی در عملیات کربلای ۵»، در سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب:۱۹ دی ۱۳۹۷، تاریخ بازدید، ۱۳ بهمن ۱۳۹۷.
