در صدر اسلام، در زمان نبىّ مكرّم اسلام صلىاللَّهعليهوآلهوسلّم و همچنين در زمان حكومت با بركت اميرالمؤمنين عليهالصّلاةوالسّلام، مسجد مركز همه تصميمگيريهاى مهم و كارهاى بزرگ بود. نمىخواهيم از لحاظ وضع زمان، مسجد امروز را به مسجد كوفه زمان اميرالمؤمنين تشبيه كنيم؛ زيرا اقتضاهاى هر زمان متفاوت است. بهطور كلّى مسجد به عنوان يك پايگاه دين، عبوديّت و معرفت، مىتواند براى جوامع اسلامى منشأ و سرآغاز حركات بزرگ و بركات ماندگار باشد.
يكى از علل پيروزى اين انقلاب مبارك در ايران اسلامى - و يا لااقل سهولت اين پيروزى - اين بود كه مردم به مساجد اقبال پيدا كردند؛ جوانان مساجد را پر كردند و علماى اعلام، مساجد را به عنوان مركزى براى تعليم، تربيت، روشنگرى افكار و اذهان، مورد استفاده قرار دادند و مسجد، مركزى براى حركت، آگاهى، نهضت و افشاى اسرار زمامداران فاسد و خودفروخته رژيم طاغوت شد. در دوره مشروطيت هم همينطور بوده است؛ در دوره ملى شدن صنعت نفت هم تا حدودى همينطور بود؛ در زمان انقلاب هم كه اين مسأله، به حدّاعلى رسيد.
ملت ايران بايد مساجد را مغتنم بشمارد و پايگاه معرفت و روشن بينى و روشنگرى و استقامت ملى به حساب آورند. اگر كسى خيال كند كه در مسجد، فقط چند ركعت نماز مىخوانند و بيرون مىآيند و اين چه تأثيرى دارد، خطاست. اينطور نيست. اوّلاً اگر همان چند ركعت نماز هم با چشم بصيرت نگاه شود، خودِ نماز كه به زبان مُشَرِّع مقدّس نماز و اذان، خيرالعمل و فلاح است، مايه بركات زيادى مىشود. نماز يك ملت را به قيامِ للَّه وادار مىكند. نماز انسانها را از فساد دور و به خلوص و فداكارى نزديك مىكند.
علاوه بر آن، مسجد فقط براى نماز نيست؛ در مسجد انواع عبادات هست. از جمله آن عبادات، تفكّر است كه «تفكّر ساعة خير مِن عبادة سنة»(1)، يا در بعضى از روايات است كه «من عبادة اربعين سنة»، يا «سبعين سنة» - البته فكر كردن درست - افراد مسجد برو، اين فكر را به وسيله شنيدن سخنان عالم دين و فقيه به دست مىآورند.
بنابراين مسجد، هم مدرسه است، هم دانشگاه، هم مركز تفكّر و تأمل، هم مركز تصفيه روح، هم مركز خلوص و مركزاتّصال بنده به خداست. ارتباط زمين و آسمان است. جايى است كه انسان خود را به منبع لايزال فيض و قدرت وصل مىكند. انسان در مسجد، خود را به خدا متصّل مىكند.
بنابراين بايد قدر مساجد را دانست. بايد در مساجد حضور پيدا كرد. بحمداللَّه به بركت انقلاب در اين سالهاى اخير، اين معنا زياد شده و كيفيّت پيدا كرده است. همه شنيديد كه امسال در ايام اعتكاف در ماه مبارك رجب، در بسيارى از مساجد سراسر كشور، جوانان ما، زنان و مردان از قشرها و سنين مختلف، رفتند و در مسجد ماندند؛ سه روز روزه گرفتند و با خدا مأنوس شدند. بعد از آن هم با گريه و اشك و آه، مسجد را وداع گفتند و بيرون آمدند، تا براى سال آينده آماده شوند.
عزيزان من! اين براى يك جامعه، علامت خوبى است. «الذين ان مكّنا هم فىالارض اقاموا الصلوة»(2)، علامت يك حكومت الهى، علامت يك حركت صحيح و داراى جهتگيرى صحيح است. اين را جدّى بگيريد و تقويت كنيد.
بحمداللَّه مسأله تنظيف و تطهير و پاكسازى و غبارروبى و عطرافشان مساجد - كارهايى كه اين روزها انجام مىگيرد - همه جزو كارهاى خوبى است كه بحمداللَّه انجام هم مىگيرد و خوب است كه انجام دهيد.
1) بحارالانوار، ج 71، ص 327
2) سوره حج: 41