امیر مومنان علی علیه السلام در روایتی زیبا به آثار تربیتی رفت و آمد به مسجد اشاره کرده که همین موارد می تواند حاکی از بایسته های تربیتی مسجد باشد. بایسته هایی که هم باید در برنامه ریزی تربیتی مسجد لحاظ شود و هم در اجرا و ارزشیابی این فعالیت ها.
به بیان دیگر این روایت در عین حالی که می تواند نقشه راه مسائل فرهنگی و تربیتی مساجد باشد، بهترین ملاک برای موفقیت سنجی یکایک مساجد در زمینه مسائل تربیتی نیز خواهد بود.
در این روایت به هشت ملاک تربیتی مساجد اشاره شده که بررسی هر یک مقالی مجزا می طلبد. اما در اینجا تنها به عنوان سر فصل به آنها اشاره خواهد شد و توضیح را به مجالی دیگر واگذار خواهیم کرد.
شیخ صدوق در روایتی صحیح السند از اصبغ بن نباته نقل می کند که امیر مومنان علی علیه السلام بارها (کان یقول) می فرمودند:
«مَنِ اخْتَلَفَ إِلَى الْمَسَاجِدِ أَصَابَ إِحْدَى الثَّمَانِ:» (الخصال، ج ٢، ص ٤٠٩)
«هر کسى که به مسجدها (پی در پی) رفت و آمد داشته باشد یکى از این هشت (موهبت) به او می رسد:»
١ـ رفیق خوب و مومن:
«أَخاً مُسْتَفَاداً فِی اللَّهِ»
«برادر مؤمنى که در راه خدا به او فایده رساند»
٢ـ آموختن دانشی مفید و تازه:
«أَوْ عِلْماً مُسْتَظْرَفاً»
«یا دانشی ارزشمند و تازه»
٣ـ آموختن اعتقادات مستحکم:
«أَوْ آیَةً مُحْکَمَةً»
«یا (دلیل و) نشانه ای محکم و استوار»
٤ـ پیامدهای معنوی
«أَوْ رَحْمَةً مُنْتَظَرَةً»
«یا رحمتى که از حضرت حق انتظار داشته (به او می رسد)»
٥ـ انگیزه جدی برای پرهیز از کارهای نکوهیده
«أَوْ کَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ رَدًى»
«سخن حکمت آمیزى که او را از کارهاى پست و نکوهیده باز دارد.»
٦ـ انگیزه جدی برای حرکت در مسیر هدایت
«أَوْ یَسْمَعُ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَى هُدًى»
«سخن هدایت گری که او را به کارهاى خیر راهنمائى کند، می شنود.»
٧ـ ترک گناه از بیم پروردگار
«أَوْ یَتْرُکُ ذَنْباً خَشْیَةً»
«یا ترک گناه از بیم الهى»
٨ـ ترک گناه از شرم پروردگار و مردم
«أَوْ حَیَاءً.»
«یا ترک گناه به خاطر حیا و شرم.»