مقدمه
اساس دین مقدس بر توحید بنیان نهاده شده است و در همه دستورات اعتقادی، اخلاقی و عملی آن، توحید تجلی یافته است به همین جهت مسجد به عنوان جایگاه ارتباط و انس با خداوند ارزشی والا یافته و در ابعاد مختلف زندگی امت اسلام نقش آفرین گشته است.
با عنایت به سیره پیامبر و امامان معصوم مسجد نه تنها متعالی ترین جایگاه عبادت و پرستش ، ذکر و مناجات با حق تعالی است بلکه مسجد تنها کانون فرهنگی و سرچشمه معارف، تعلیم و تربیت، سیاست و جهاد، اقتصاد و مسایل اجتماعی بوده است بلکه به دیگر سخن، مسجد مهمترین و اصیل ترین سازمانی است که در جامعه مسلمانان در صدر اسلام با اهداف و وظایف خاص شکل گرفته و در طول تاریخ همچنان ادامه یافته است.
آری مسجد همواره مرکز تجمع دلهای پاک و مومنان و صالحان و نیک اندیشانی است که با حضور خویش به انجام پرستش خالصانه خداوند می پردازند و خویش را از هر معبودی جز او رها می سازند و با احساس پیوند عمیق روحی و قلبی ، با سایر مومنان و به ویژه حاضران در آن مسجد، امت اسلامی را انسجام و وحدت بیشتری می بخشند.
بی تردید چنین آثار با شکوه فردی و اجتماعی، فلسفه استحباب نماز جماعت و تأکید بر انجام آن از سوی پیشوایان دینی بوده است.
بدینسان مسجد که مرکز تجلی نظم، وحدت و همدلی مؤمنان خداجوی و پایگاه نشر معارف ناب دینی و جایگاه ارایه خدمات گوناگون علمی، فکری، اجتماعی ، سیاسی ، کانون تزکیه نفس ، تهذیب روح ، تحقق آمال و آرزوهای حقیقت طلبان می باشد، جز با مدیریت صحیح و برخاسته از اخلاص و روشن بینی امام جماعت و همیاری پاک دلان روشن ضمیر، نمی تواند چنین رسالتی را انجام دهد.
به همین جهت برای بهسازی مساجد و ایجاد تحولی شگرف در این پایگاههای معنوی و مراکز عبادی، لازم است که جمعی از اهل فلاح و صلاح با توان و تعهد لازم، به عنوان هیأت امناء، مسئولیت اداره امور مختلف مسجد را تحت اشراف و مدیریت امام جماعت آن مسجد بر عهده گرفته و با همت و تلاش و پی گیری مجدانه مساجد را از وضعیت فعلی، خارج سازند و آن را برای ایفای رسالت واقعی خویش، آماده نمایند.
آری اینک در عصر نیاز و بازگشت بشر به معنویت و دوران توسعه و سازندگی این پایگاه رفیع آسمانی و مرکز تجمع دلباختگان الهی، با چنان نقش و رسالت برجسته، به مدیریت آگاه، بصیر و شجاع و آشنا به زبان و ابزار روز نیازمند است، تا بتواند با جاذبه های معنوی خود پذیرای نسل جوان باشد.
شرایط عضویت در هیأت امناء
1ـ سلامت جسمی و روحی.
2ـ التزام عملی به اسلام و نظام جمهوری اسلامی و اصل ولایت فقیه.
3ـ آشنایی با نقش و رسالت مسجد.
4ـ حداقل تحصیلات: دیپلم یا تحصیلات مقدمات حوزوی.
5ـ حداقل سن: 25 سال (متأهل) ـ حداکثر 60 سال (داشتن توان جسمی و اجرایی).
6ـ حسن سابقه و اعتماد محلی و رعایت شئونات اخلاقی ، اجتماعی و خانوادگی.
7ـ سکونت یا اشتغال به کسب در محل.
8ـ حضور در برنامه های مسجد، به خصوص در نماز جماعت و مراسمی که در مسجد برگزار می گردد.
9ـ داشتن وقت کافی جهت انجام امور محوله.
10ـ حسن برخورد و توان نظارت بر امور مختلف مسجد.
11ـ عدم سوء پیشینه و عدم اعتیاد به مواد مخدر.
12ـ انتخاب بانوان بلامانع است.
13ـ انتخاب افراد در موارد خاص که مورد نظر امام جماعت باشد از افراد خیر، مفید، امین با هماهنگی مرکز بلامانع است.
14ـ برای هیأت امنا با معرفی و تأئید امام جماعت و بررسی و تأئید توسط حوزه و دفتر حقوقی به مدت یکسال به طور موقت حکم صادر می شود.
15ـ بعد از پایان یک سال در صورت تأئید مجدد امام جماعت و حوزه نسبت به صدور حکم دو ساله اقدام می شود.
16ـ هیأت امناء موظف است هر 6 ماه گزارشی از فعالیتهای دینی، سیاسی، عمرانی، فرهنگی و ... را به صورت مکتوب و مصور به معاونت ائمه جماعات، امناء و خدام ارسال نماید؛ صدور حکم مجدد منوط به داشتن گزارش فعالیت مناسب است.
شرح وظایف هیأت امناء
1ـ تشکیل جلسات هیأت امناء با حضور یا اطلاع امام جماعت و بحث بررسی و اخذ تصمیم لازم پیرامون مسایل مختلف مسجد و ارائه گزارش شش ماهه از فعالیتهای عمرانی ، اجتماعی، مذهبی، آموزشی و ... به مرکز با تأئید امام جماعت به صورت مکتوب و تصویری.
2ـ رسیدگی به امور تأسیساتی مسجد از قبیل آب، برق، تلفن، سوخت، سیستم گرم کننده و خنک کننده .
3ـ اجرای طرحهای عمرانی در مسجد با استفاده از عناصر مجرب و هماهنگی معاونت عمرانی مرکز.
4ـ حفاظت از وسایل و اموال مسجد و نظارت بر حسن استفاده از موقوفات مطابق با نظر واقف.
5ـ برگزاری مناسب مراسم جشنهای مذهبی و ملی، مواليد، وفيات ائمه با همکاری کانون فرهنگي و پایگاه بسیج تحت نظر امام جماعت.
6ـ دعوت از وعاظ و سخنرانهای که امام جماعت تعیین می نمایند.
7ـ برنامه ریزی برای خادم و نظارت بر امور محوله به وی.
8ـ دریافت عواید مستغلات و موقوفات مسجد و جمع آوری کمکهای نقدی و غیر نقدی آن از طرق مختلف. با رعایت شرایطی که موجب طرد مردم از مسجد نشود.
9ـ ثبت دریافتها و پرداختها و نگهداری اسناد مالی در دفاتر و انجام امور حسابداری مربوط به آن.
10ـ گزارش حوادث و اتفاقات مسجد و محل به طور مرتب با امام جماعت.
11ـ ارایه گزارش کار به طور ماهانه به امام جماعت.
12ـ ارائه گزارش کار 6 ماهه به امضای امام جماعت رسیده باشد به سازمان امور مساجد.
13ـ افتتاح حساب جاری به نام مسجد در یکی از بانکهای دولتی با امضای امام جماعت و مهر مسجد ثابت و دو نفر از اعضای هیأت امناء (2 امضاء از سه امضاء با امضاء و مهر مسجد به صورت ثابت و یکی از 2 نفر امنا قابل برداشت باشد.
14ـ اختصاص مکانی برای فعالیتهای فرهنگی برادران و خواهران بسیج در حد توان.
15ـ انجام سایر اموری که از سوی امام جماعت مطرح می گردد.
16ـ توجه و رسیدگی به امور امنیتی (تهیه کپسول های آتش نشانی، کنترل تاسیسات برقی، گازی، بررسی محل ورود و خروج و راههای اضطراری و ...)
هیأت امناء حداکثر دارای هفت عضو با مسئولیت های ذیل است:
1ـ رئیس هیأت امناء
2ـ دبیر هیأت امناء
3ـ مسئول اداری
4ـ مسئول امور مالی و حسابداری
5ـ مسئول امور فرهنگی و برگزاری مراسم
6ـ مسئول امور ساختمان، بهداشت و تجهیز مسجد
7ـ مسئول امور اجتماعی و خدمات
تبصره : سزاوار است مسئول پایگاه بسیج ، مسئول صندوق قرض الحسنه، مسئول فرهنگی و سایر همکاران در صورت تأئید امام جماعت مسجد در جلسه هیأت امناء شرکت نمایند.
الف : شرح وظایف رئیس هیأت امناء :
1. ارتباط مستقیم و نزدیک با امام جماعت در رابطه با کارها و برنامه های مسجد.
2. پیگیری مصوبات هیأت امناء که به تصویب و تأئید امام جماعت رسیده است.
3. نظارت بر حسن انجام امور محوله به اعضای هیأت امناء.
4. ارایه بیلان کار ماهانه به امام جماعت و بیلان کار 6 ماهه به سازمان امور مساجد پس از امضای امام جماعت.
5. ارایه تراز مالی و تصمیمات متخذه جهت اعلام نظر به امام جماعت.
6. اعلام جلسات عادی و فوق العاده به اعضاء و امام جماعت و ابلاغ دستور جلسه به آنها، حداقل یک روز قبل از تشکیل جلسه.
7. امضای مکاتبات هیأت امناء.
ب: شرح وظایف دبیر هیأت امناء:
دبیر هیأت امنا مسئول ثبت و ضبط صورت جلسه و پیگیری موضوعات مطرح شده در جلسه می باشد.
ج: شرح وظایف مسئول امور اداری :
1. دریافت نامه ها و انجام امور مکاتبات مربوط به مسجد.
2. ثبت نگهداری و بایگانی مکاتبات.
3. تنظیم گزارش حوادث، اتفاقات و ارایه به امام جماعت و امناء.
4. تهیه لیست از کلیه اموال مسجد و سرجمعداری آن .
د: شرح وظایف مسئول امور مالی و حسابداری:
1. افتتاح حساب جاری به نام مسجد با امضای سه نفر.
2. دریافت کلیه عواید موقوفات و جمع آوری کمکهای مردمی .
3. ثبت دریافتها و پرداختها و نگهداری اسناد مالی و انجام امور حسابداری مربوط به آن.
4. تنظیم و ارایه ترازنامه مالی به امام جماعت و هیأت امنای مسجد.
هـ : شرح وظایف مسئول امور فرهنگی:
1. تشکیل کلاسهای آموزش قرآن، عقاید، احکام و انجام مراحل ثبت نام و امور اجرایی آن .
2. برگزاری مراسم مذهبی به نحو احسن، با مشارکت و همکاری کانون فرهنگی بسیج و مردم محل.
3. انجام تبلیغات لازم برای فعالیتهای مسجد در جهت گسترش و جذب هر چه بیشتر مردم و جوانان به مسجد دعوت از سخنران و مداحان که امام جماعت تعیین می کند.
4. برنامه ریزی فرهنگی بر اساس نیاز محل و مسجد از جمله برنامه های ورزشی، اردوها، استفاده از مکان مختلف ورزشی و ...
و : شرح وظایف مسئول امور ساختمانی مسجد:
1. اجرای طرحهای عمرانی بازسازی و بهسازی مسجد با نظارت معاونت عمرانی مرکز.
2. رسیدگی به امور تاسیساتی مسجد مثل آب، برق و ...
3. تهیه و خرید اقلام مورد نیاز مسجد.
4. فروش اقلام مستهلک با تصویب و نظارت امام جماعت و هیأت امناء.
5. برنامه ریزی و پی گیری مداوم برای زیبا سازی و نظافت و بهداشت مسجد.
6. نظارت بر کار خدام در جهت بهبود کیفیت مسجد.
7. تجهیز مسجد در جهت استفاده بهینه از امکانات و فضای مسجد و اختصاص تأسیسات جانبی مسجد برای فعالیتهای بسیج و کلاسهای فرهنگی.
ز: شرح وظایف وظایف مسئول امور اجتماعی و خدمات
1. تشکیل صندوق قرض الحسنه، تعاونی مصرف محلی، مرکز درمانی در صورت امکان، پس از تصویب هیأت امناء و تأئید امام جماعت.
2. تشکیل گروههای امداد برای پیشگیری و کاهش عوارض حوادث طبیعی نظیر سیل، زلزله و جمع آوری کمک برای آنان تحت نظر امام جماعت.
3. برنامه ریزی جهت امداد به مستضعفین محدوده مسجد با اشراف و نظارت امام جماعت.
4. تنظیم برنامه بازدید از خانواده های شهداء مجروحین و معلولین انقلاب اسلامی با هماهنگی امام جماعت
5. سعی در افزایش نقش آفرینی مسجد در امور اجتماعی با هماهنگی مسئولین مربوطه.
«گردش کار امام جماعت»
1ـ امام جماعت با دقت و تحقیق و تفحص کامل از میان نمازگزاران خوش نام و مورد اعتماد محل، افرادی با سواد و آشنا به مسایل فرهنگی، دلسوز دارای انگیزه و وقت کافی و با توان مدیریت و نظارت به مرکز معرفی می نماید.
در این راستا امام جماعت می بایست سعی نماید که ترکیب اعضای پیشنهادی را به گونه ای تنظیم کند که هر یک از اعضاء در مورد یکی از مسئولیتهای فوق دارای توان و تخصصی باشند تا بتوانند مسئولیتی را بر عهده گرفته را به نحو احسن اداره نمایند.
گفتنی است در صورتی که مسئولین کانون فرهنگی و بسیچ شرایط عضویت در هیأت امناء را دارا باشند. معرفی آنان برای عضویت هیأت امناء موجب انسجام بیشتری در امور مسجد خواهد شد.
2ـ مرکز پس از بررسی های لازم آنان را به مدت دو سال به عضویت هیأت امناء مساجد منصوب می نماید. در صورتی که مسجد دارای موقوفات باشند پس از تعیین صلاحیت توسط مرکز به سازمان اوقاف و امور خیریه معرفی تا حکم لازم برای نظارت بر موقوفات را نیز دریافت دارند.
3ـ پس از صدور حکم از طرف مرکز اعضاء هیأت امناء می بایست با هماهنگی و حضور امام جماعت جلسه ای را تشکیل و در اولین جلسه رئیس، قائم مقام و دبير جلسه را انتخاب و وظایف و مسئولیت اعضاء را مشخص نمایند.
تبصره : پس از تنفیذ امام جماعت هر یک از اعضای هیأت امناء در مسئولیتهای خود شروع به کار خواهند نمود.
4ـ در صورتی که بدلایلی یکی یا تمامی اعضای هیأت امناء تخلّف نموده یا شرایط خویش را از دست دادند امام جماعت این مطلب را کتباٌ به مرکز اعلام، تا توسط مرکز بررسی و اقدام لازم انجام پذیرد.
آئین نامه اجرایی تشکیل جلسات هیأت امناء
1ـ هیأت امناء می بایست حداقل هر 15 روز یکبار جلسه هیأت امناء تشکیل دهد. و در مورد مسایل مسجد به بحث و تبادل نظر بپردازند .
2ـ اعضاء هیأت امناء در اولین جلسه خود رئیس ـ قائم مقام و دبير را انتخاب و مسئولیت و وظایف هر یک از اعضاء را معین نماید.
3ـ در صورت ضرورت با پیشنهاد امام جماعت و یا رئیس هیأت امناء جلسه فوق العاده تشکیل خواهد شد.
4ـ جلسات هیأت امناء با حضور 3/2 اعضاء رسمیت می یابد. که حضور رئیس هیأت امناء و یا قائم مقام در آن الزامی است.
5ـ امام جماعت می تواند در تمامی جلسات هیأت امناء شرکت نماید و ریاست جلسه در صورت حضور امام جماعت به عهده ایشان خواهد بود.
6ـ کلیه مصوبات جلسات با رأی اکثریت حاضر در جلسه بوده و با تایید امام جماعت قابل اجرا می باشد.
7ـ تقسیم کار بین اعضاء می بایست به تناسب استعداد و توان کاری آنها صورت پذیرد.
8ـ انتخاب فرد یا افرادی بعنوان ناظر در جلسات صندوق قرض الحسنه، صندوق خیریه، کانون فرهنگی و جلسه مسئولین بسیج از طرف هیأت امناء بلامانع است.
9ـ امور مالی، دریافت و پرداخت، امور ساختمانی، خرید یا فروش وسایل مسجد پس از تبادل نظر و تصویب هیأت امناء و تأیید امام جماعت توسط مسئول مربوطه قابل اجرا می باشد.
10ـ در مورد موقوفات رعایت مفاد وقف نامه و هماهنگی با سازمان اوقاف و امور خیریه الزامی است.